به گزارش «نماینده» صدرالدین محمد شیرازی معروف به «صدرالمتألهین» و «ملاصدرا»، حکیم، عارف، محدث و مفسر بزرگ شیعه و اسلام در سال ۹۷۹ یا (نهم جمادی الاول ۹۸۰) هجری قمری در شیراز به دنیا آمد.

پدر ملاصدرا ـ خواجه ابراهیم قوامی ـ سیاستمداری دانشمند و مؤمن بود و با وجود داشتن ثروت و عزت و مقام، هیچ فرزندی نداشت ولی سرانجام بر اثر دعا و تضرع فراوان به درگاه الهی، خداوند پسری به او داد که نامش را محمد گذاشتند.

* آشنایی با شیخ بهایی و میرداماد

ظاهرا ملاصدرا در سن ۶ سالگی به همراه پدرش به قزوین نقل مکان می‌کند و آموزش‌های مقدماتی و متوسطه را آنجا می‌گذراند.

او در این شهر با دو دانشمند و نابغه بزرگ، یعنی شیخ بهایی و میرداماد آشنا می‌شود و به دروس آنان می‌رود و در مدتی کوتاهی سرآمد شاگردان آنها می‌شود.

ملاصدرا در فقه، حدیث، تفسیر، کلام و عرفان، نجوم و ریاضیات نظری و مهندسی و معماری و پزشکی از شیخ بهایی بهره می‌برد و در فلسفه نیز از دانش میرداماد سیراب شد.

با انتقال پایتخت صفویه از قزوین به شهر اصفهان در سال ۱۰۰۶ هجری، شیخ بهایی و میرداماد به همراه شاگردانشان به اصفهان هجرت کردند. ملاصدرا که در آن زمان ۲۶ ـ ۲۷ سال داشت. ۳۰ ساله که شد به شهر خود شیراز بازگشت.

* بازگشت به شیراز، هجرت به قم

بازگشت به موطن برای صدرای جوان مشکلات متعددی در پی داشت و رقبا بنای بدرفتاری پیش گرفتند و آراء جدید او را به سخره کشیدند و به او توهین کردند. این رفتارها و فشارها با روح لطیف ملاصدرا نمی‌ساخت و از طرفی ایمان و دین و تقوای او به او اجازه عمل مقابله به مثل را نمی‌داد، از این رو بار دیگر و البته با دلخوری ترک وطن کرد و به شهر قم رفت که در آن هنگام هنوز مرکز مهم علمی و فلسفی محسوب نمی‌شد.

ملاصدرا به دلیل گرمای قم و شاید دلایل اجتماعی مشابه شیراز، در شهر نماند به روستایی به نام «کَهَکْ» در نزدیکی قم نقل مکان کرد که آثار خانه او در این روستا همچنان پابرجاست.

* شیراز، ۳۰ سال بعد

ملاصدرا تا ۳۰ سال بعد یعنی حدود سال ۱۰۴۰ هجری به شیراز بازنگشت و در روستای کهک ماند و شاگردان بزرگی همچون  «فیاض لاهیجی» و «علامه فیض کاشانی» را پرورش داد، که هر دو داماد او و مروج مکتبش شدند.

مصلاصدرا در تمام این مدت به نوشتن کتب معروف خود مشغول بود یا رساله‌هایی در پاسخ فلاسفه همزمان خود می‌نوشت تا اینکه با دعوت حاکم استان فارس یعنی امام‌قلی‌خان به شیراز بازگشت و در مدرسه‌ای که به نام پدر حاکم بنا شده بود (الله‌وردی‌خان) و به اختصار «خان» نامیده می‌شد، به تدریس فلسفه پرداخت.

* سفرهای زیارتی ملاصدرا به مکه

در زندگی ملاصدرا نوشته‌اند که او هفت مرتبه به زیارت مکه رفته است. در چهارصد سال پیش این سفر را با اسب یا شتر و از راه صحرای خشک مرکزی عربستان طی می‌نمودند. بنابرین، سفر حج نوعی ریاضت هم شمرده می‌شد.

در این سفر که به صورت کاروان‌های بزرگ حاجیان انجام می‌شد عده‌ای از گرما و تشنگی و خستگی در راه می‌مردند. با این وصف طی این سفر که چند هزار کیلومتر راه دشوار بود با پای پیاده، مسلماً دشواری‌های بیشتری داشته و قوت اراده و ایمان را می‌طلبیده است.

ملاصدرا هفت بار قدم در این راه گذاشت و سرانجام در سفر هفتم بر سر راه خود به مکّه و زیارت کعبه در شهر بصره (در خاک عراق) بیمار شد و چشم از جهان فرو بست.

* مزار ملاصدرا کجاست؛ بصره یا نجف؟

کمتر از یک دهه پیش، بحث انتقال مزار ملاصدرا از بصره به شیراز داغ بود؛ حتی محل انتقال آرامگاه هم مدرسه خان (محل تدریس ملاصدرا در شیراز) معرفی شد. اما

مدیر وقت بنیاد فارس‌شناسی به دلیل شرایط آن روز عراق این ایده را غیرعملی دانست.

البته نکته اینجاست که عده‌ای معتقدند اساساً مزار ملاصدرا در بصره نبوده، بلکه وفات او در بصره بوده و طبق سنت شیعیان، پیکر او را به شهر نجف منتقل کرده و سمپ چپ صحن حرم امام علی(ع) دفن کرده‌اند.

چنانکه دامادش فیاض لاهیجی صراحتاً این موضوع را در دیوان شعرش بیان کرده و مرحوم علم‌الهدی (نوه دختری او از دامادش فیض کاشی) همین را نقل کرده و محل دفن را «ایوان العلما» در چندمتری ضریح مطهر علوی دانسته است.

پس این ادعای برخی افراد که آثاری از مزار ملاصدرا در قبرستان قدیمی بصره دیده شده، صحیح نیست.